2. Entropie en eiwitrobotten

Entropie en eiwitrobotten

Voordat het zover is wil Scheele ons eerst nog wat meer uitleggen. Allereerst volgt een nogal vreemd, anekdotisch hoofdstuk (4), waarbij hij ons lijkt te willen vertellen hoe hij tijdens een onderonsje met Philips-topman Cor Boonstra tot een enorm inzicht kwam (wat slechts doet afvragen of Scheele misschien gesponsord is). Als analogie van de levende cel wordt een visie van een robotfabriek gepresenteerd waar robotten voor alle taken staan, inclusief de constructie van elkaar. Dit punt, dat de functionele eenheden van de cel, de eiwitten, zich net als minuscule, gespecialiseerde robotjes gedragen, komt herhaaldelijk terug in het boek, klaarblijkelijk om te onderstrepen dat het leven een ontworpen fenomeen moet zijn. Scheele schijnt daarbij uit het oog verloren te hebben dat een analogie slechts een middel is om een complex fenomeen beter te kunnen begrijpen en dus niet zomaar gebruikt kan worden om wat dan ook over dat fenomeen te bewijzen. Bovendien is het een uiterst misleidende analogie: In een starre, mechanische robotfabriek is er natuurlijk nauwelijks spontane verandering mogelijk in tegenstelling tot het buigzame, organische milieu van de levende cel. Het is nogal paradoxaal dat uitgerekend een gelovig persoon tot zulke uiterst mechanistische beschrijvingen van het leven komt.

Een belangrijke rol wordt verder gespeeld door Scheeles eigenaardige vertolking van het natuurkundige begrip ‘entropie’ en zijn nog eigenaardiger toepassing ervan op de moleculaire genetica. (Hiermee gaat Scheele gelijk ook met een ander creationistisch stokpaardje aan de haal: De tweede wet van de thermodynamica.) Hoe entropie werkt wordt gedemonstreerd aan de hand van een keurig gesorteerde bak met 50 witte ballen onder en 50 rode boven. Herhaaldelijk schudden brengt wanorde in dit systeem, waardoor het uiteindelijk een ongeordende mengelmoes wordt en dat dan praktisch altijd zal blijven. Dit principe wordt zonder blikken of blozen overgebracht naar de reeks van aminozuren die een eiwit uitmaken. De specifieke volgorde van aminozuren heeft een specifieke functie en, zo stelt Scheele, veranderingen hierin door middel van mutaties brengen wanorde in deze oorspronkelijke ‘orde’. Hij maakt er zelfs allerlei grafiekjes bij, waarbij een aflopende lijn de afnemende orde in een eiwit moet voorstellen onder een toenemend aantal mutaties. Op deze manier schept Peter Scheele een schijn van wetenschappelijkheid, alsof hij dit daadwerkelijk heeft zitten meten. Dat er nog steeds slechts sprake is van theoretische bespiegeling moet echter voortdurend in gedachten gehouden worden.

Het tegenargument op het bovenstaande is vrij voor de hand liggend: Het toenemend aantal mutaties brengt de aminozuurreeks slechts steeds verder van uitsluitend de oorspronkelijke reeks af. Eventuele andere reeksen en hun mogelijke functionaliteit worden volledig buiten beschouwing gelaten. Het enige wat de grafieken dus laten zien is hoe eiwitten door mutaties steeds minder op het origineel gaat lijken, en niet wat er precies gebeurd met hun functionaliteit.

Lees verder