10 hoofdargumenten tegen Creationisme
Hieronder heb ik weergegeven wat voor mij de 10 belangrijkste argumenten tegen de extreme vormen van het creationisme zijn. Hiermee bedoel ik in dit geval met name het zgn. 'young earth' creationisme en alle pogingen het creationisme een wetenschappelijke status te geven. Het is niet bedoeld als een aanval op het Christelijk geloof! Laat me benadrukken dat ik geen grote problemen heb met creationisme als religieus uitgangspunt of filosofie, zolang het maar niet op absurde wijze wetenschappelijke inzichten probeert te ontkennen. In ieder argument staat een verwijzing naar een uitgebreidere bespreking. Het wordt aanbevolen deze te volgen.
Hier volgen de 10 belangrijkste argumenten tegen het creationisme. Voor een uitgebreide uitdieping van elk argument, volg de hyperlinks.
1. Wetenschappelijk verklaart creationisme niets. Lees meer...
2. Wetenschap en geloof zijn twee verschillende mentale velden waartussen communicatie niet mogelijk is.Lees meer...
3. Wetenschap is dynamisch en heeft als doel de objectieve waarheid zoveel mogelijk te benaderen, en religie is statisch en heeft als doel het beschermen van een systeem van subjectieve, van te voren vastgestelde waarheden. Lees meer...
4. Christen zijn hoeft niet te betekenen creationistisch te zijn. Lees meer...
5. Waarom zou, van alle beschikbare scheppingsverhalen, het Joodse het enige ware zijn ? Lees meer...
6. Creationisme is nauw verbonden met een levensvisie waarin de mens losstaat van de natuur, en het recht heeft zijn omgeving te exploiteren. Lees meer...
7. Ondanks wat sommige creationisten beweren, is evolutie wel degelijk een wetenschappelijke theorie die toetsbare voorspellingen produceert welke nog steeds dagelijks worden bevestigd door gegevens uit het fossielenbestand, de vergelijkende morfologie, biogeografie, moleculaire systematiek, en andere vakgebieden. Lees meer...
8. Creationisme strookt totaal niet met het fossielenbestand. Lees meer...
9. Creationisten lijken zich niet bewust te zijn van, of negeren liever, de nieuwste ontdekkingen op het gebied van Zelf-organisatie en Chaos/complexiteit-theorie die aangeven dat dode materie in staat is zichzelf in complexe vormen te ordenen. Lees meer...
10. Is de natuur niet evenzo adembenemend door je voor te stellen dat het allemaal op eigen kracht is ontwikkeld? Lees meer...
Voetnoten:
Ad 1. Het kenmerk van een wetenschappelijke theorie of hypothese is dat het geheel gefalsificeerd moet kunnen worden, ofwel verworpen na toetsing. Kan het Łberhaupt niet gefalsificeerd worden, dan is het per definitie niet wetenschappelijk. Wetenschappelijk gezien verklaart het creationisme niets omdat het uitgaat van een Schepper, ofwel een persoonlijke, bewuste, en intelligente ontwerper. Een Schepper kan niet gefalsificeerd kan worden, en kan dus geen deel uitmaken van een wetenschappelijke theorie, om de volgende twee redenen:
- Als een Schepper al bestaat, bevindt het zich in elk geval niet in het door ons waarneembare deel van de werkelijkheid en kan dus niet getoetst worden.
- Aangezien de idee van een Schepper door religie is ingegeven kan deze in elk geval niet verworpen worden, omdat het hier een religieuze waarheid betreft waaraan niet getornd kan (mag) worden.
Een dergelijke belangrijke basisaanname kan dus eigenlijk geen wetenschappelijke verklaring geven voor de oorsprong van het leven. Hoewel levenbeschouwelijk wellicht wel zinvol kan het in principe geen begin aangeven dat door de wetenschap, direct of indirect, onderzocht kan worden.
Dit kan worden geÔllustreerd met een verhaal over iemand die ik ken. Dit persoon beweerde dat buitenaardse wezens de moderne mens genetisch moesten hebben gemodificeerd, omdat ze vond dat we zo apart van onze naaste verwanten, apen, en de rest van de natuur staan. Wat ik vind van onze veronderstelde discontinuÔteit met de natuur kan gezien worden onder Ad VI. Wat betreft het gebruik van een hulptheorie die buitenaardse wezens betrekt: het moge duidelijk zijn dat deze theorie geen verklarende waarde heeft, want nu moet je weer verklaren waar die buitenaardse wezens vandaan komen en hoe zij zijn geŽvolueerd.
Behalve dat, lijkt het erg waarschijnlijk dat we hier te maken hebben met een manier om fenomenen te verklaren uit een tijd toen kennis nog niet zo ver reikte als nu het geval is (hoewel we nog veel te leren hebben, ja, ja.). Mensen moesten daarom zaken, die hun begrip voorbij gingen, verklaren met behulp van analogieŽn, door te verwijzen naar iets wat ze zich konden voorstellen. De waarneming dat mensen in staat zijn complexe zaken te creŽren, werd mogelijk geprojecteerd in een superieur creatief wezen om de complexiteit van de wereld te verklaren. Ik heb bezwaar tegen een dergelijke antropomorfe, dus voor de hand liggende, manier om naar de werkelijkheid te kijken.
Terug
Ad 2. Wetenschap neemt het mentale veld kennis voor zijn rekening en religie het mentale veld geloof. Geloof begint waar kennis eindigt. Als er geen manier is om echt zeker te zijn of iets waar is of niet, zijn mensen in staat om te geloven dat het waar is. De wetenschap kan niets zinnigs zeggen over onderwerpen als de zin en de waarde van het leven, of het bestaan van God, en dat beweert het ook niet te kunnen. Aan de andere kant kan de religie geen enkele uitspraken doen over welke wetenschappelijke theorieŽn nu waar of onwaar zijn, eenvoudigweg omdat wat wetenschappelijk bekend is ondersteund wordt door waarnemingen, en religie heeft niet met waarnemingen te maken, maar met geloof en waarden.
Natuurlijk, wetenschappers zijn ook mensen, en aangezien mensen tussen deze twee mentale velden neigen te werken, zal er altijd een mengeling zijn van wat geloofd wordt en wat feitelijk bekend is in de visie van een wetenschapper. Je zou deze visie van een wetenschapper natuurlijk een geloof op zichzelf kunnen noemen, maar het verschil met een echte religie is dat eerstgenoemde gebaseerd is op feitelijke kennis en onderzoek, terwijl religie is gebaseerd op wat beweerd wordt in een eeuwenoud boek van wijsheid. De plicht van een goed wetenschapper is desalniettemin om hetgeen hij gelooft en zijn feitelijke kennis gescheiden van elkaar te houden.
Terug
Ad 3. Natuurlijk kent de wetenschap wel degelijk tijdelijke perioden van stasis, waarbij de wetenschappelijke gemeenschap binnen een zeker raamwerk werkt, paradigma genaamd, waar wetenschappers in geloven. Een theorie kan dan ook nooit de absolute waarheid zijn, maar is slechts een model of een benadering van de werkelijkheid. Er is daarom altijd de mogelijkheid dat ťťn theorie vervangen wordt door een nieuwe, die vaak een andere, en meer genuanceerd gezichtspunt op de feiten geeft. Met andere woorden, wetenschap corrigeert zichzelf en dit is een open, democratisch proces.
Elke wetenschapper is vrij om elke theorie aan te houden die hij wil, maar tenzij hij gegevens heeft om deze te ondersteunen, hoeft de wetenschappelijke gemeenschap zijn theorieŽn niet te accepteren. Net zoals competitie de evolutie in de natuur voortdrijft, drijft het eveneens de evolutie van kennis voort en zal het helpen om onze perceptie van de objectieve waarheid verder te verfijnen. Wetenschap gedijt goed op concurrerende ideeŽn.
Religie is daarentegen een meer gesloten systeem, waar een aantal subjectieve waarheden gedicteerd worden met slechts beperkte mogelijkheden voor fundamentele discussie. Werkelijk diep-fundamentele discussie resulteert dan vaak in de opsplitsing van een geloofsgemeenschap, waarbij de dochter-religies naast elkaar en op zichzelf blijven bestaan.
Terug
Ad 4. Er zijn veel mensen die, ondanks het feit dat ze actief zijn binnen een zekere religie, toch de evolutie-theorie als de enige redelijke verklaring zien voor hoe de huidige natuurlijke diversiteit zich heeft ontwikkeld. Ik ken veel mensen met een Joodse, Christelijke en Islamitische achtergrond die vinden dat er geen echte noodzaak voor discussie is of evolutie werkelijk heeft plaatsgevonden. In feite accepteert de overgrote meerderheid van de Christenen, met name Rooms-katholieken de evolutie-theorie en distantiŽren zij zich van de pogingen van creationisten het scheppingsverhaal al te letterlijk te interpreteren.
De filosofische stroming die een volledige acceptatie van wetenschappelijke theorieŽn omtrent het ontstaan en ontwikkeling van het heelal en het leven op aarde combineert met een christelijk geloof heet theÔstisch evolutionisme. Hier zijn een aantal links naar websites van theÔstische evolutionisten:
- Wat is het leven een hoe begon het? John Jacobs argumenteert vanuit een sterk religieuze invalshoek vůůr evolutie.
- Kan God de evolutietheorie overleven? Vrijzinnig Protestant Dr. Willem Drees legt op verfijnde manier uit waarom.
- De website van de stichting Teilhard de Chardin; Een Franse priester en paleontoloog die evolutie onderschreef.
- Vanuit theologisch opzicht is er geen enkel bezwaar aan te dragen tegen de evolutie-theorie volgens Ron Reijsbergen.
- Zeer christelijk en toch zeer evolutionistisch zijn de Amerikaanse Faith & Reason ministries .(in Engels)
Terug
Ad 5. Er bestaan vele religies in de wereld, allemaal met hun eigen verklaringen over hoe het leven en het universum ontstonden, waarvan verreweg de meeste volledig afwijken van het Joodse scheppingsverhaal. Zelfs al zou evolutie definitief worden afgewezen als wetenschappelijke verklaring, dan is het nog maar de vraag of de Bijbelse scheppingsmythe de juiste is.
In feite hebben veel animistische religies van zgn. 'primitieve' jager-verzamelaar volkeren verhalen waarbij mensen afstammen van levende wezens in de natuur (zie onder). Al deze verschillende verhalen zijn veel waardevoller als ze geÔnterpreteerd worden als metaforen. Zo zou je bijvoorbeeld ook het verhaal over Adam en Eva, etend van de vrucht der kennis van goed en kwaad, kunnen zien als een wonderschone metafoor voor de verwerving van het bewustzijn door de mensheid.
Terug
Ad 6. Het toeschrijven van een aparte of speciale plaats in de natuur van de mens is geassocieerd met de overgang naar een type cultuur waarin de banden met de natuur losser zijn gemaakt. Dit houdt verband met het verruilen van een levenswijze als jager-verzamelaar naar het verbouwen van gewassen en/of het houden van vee.
Veel jager-verzamelaar volkeren die vandaag de dag nog bestaan hebben mythen waarin zij hun afstamming onder de dieren plaatsen, die zij als hun gelijken beschouwen. Bijvoorbeeld, een stam van Australische aboriginals ziet een bepaald soort bij als hun naaste verwant op basis van de organisatie van hun samenleving. Het Indiaanse volk Nez Percť beschouwt wolven als hun directe voorouders. De oorsprong van de mensheid door afstamming van dieren is dus helemaal niet zo nieuw en vergezocht. Het lijkt logisch dat de terugtrekking uit de natuur een hele nieuwe manier met zich meebrengt om zichzelf te zien.
Wat ik hiermee wil zeggen is, dat een acceptatie van een evolutiegedachte blijkbaar afhangt van psycho-culturele factoren verbonden met leefwijze en levensfilosofie. Personen die de mens als een bezielde, aparte schepping zien van de rest van de verder ondergeschikte natuur (en hiermee hun exploitatie rechtvaardigen) zullen wellicht moeite hebben met het beschouwen van de mens als slechts een ontwikkeld dier. Deze, door het christendom ingegeven, houding zit zo diep in onze westerse cultuur geworteld, dat zelfs mensen die niet christelijk zijn soms allerhande mythen verzinnen (zoals bv. genetische manipulatie van vroege mensen door een buitenaards ras) om de door hen ervaren kloof tussen mens en dier te verklaren.
Terug
Ad 7. Dit is een lastig punt, omdat veel mensen, zodra ze horen over het testen van een wetenschappelijke theorie, denken aan een of ander experiment in een laboratoriumomgeving. De evolutie-theorie heeft echter zekere implicaties en kan voorspellingen maken over wat je kan verwachten te vinden in het fossielenbestand en de phylogenetische verwantschappen van zowel levende als fossiele wezens. Deze kunnen vervolgens wetenschappelijk worden getest door te kijken of ze kunnen worden gefalsificeerd door gegevens uit het fossielenbestand en/of de phylogenetische verwantschappen.
Om een eenvoudig voorbeeld te geven: Walvissen zijn in het water levende zoogdieren. Aangezien zoogdieren volgens de theorie op het land uit reptielen zijn ontwikkeld, beweerden wetenschappers al lange tijd dat er een tussenvorm moest bestaan tussen walvissen en landzoogdieren. Er werd ook al voorspeld in welke aardlagen en in welke omgeving deze tussenvormen gevonden zouden moeten worden, namelijk in Eocene afzettingen rond de oude Tethyszee, die ooit tussen Afrika en EuraziŽ liep. Kort geleden zijn er inderdaad van dat soort fossielen gevonden in het Eoceen van Pakistan, die ideale tussenvormen vormden. Zij bezaten duidelijke zowel landzoogdier-, als walvisachtige kenmerken. Dit vermogen van de evolutietheorie om alleen al in de paleontologie voorspellingen te kunnen doen over de aard en de vindplaats van bepaalde fossiele organismen, geeft aan dat het hier werkelijk gaat om een toetsbare, wetenschappelijke theorie.
Zolang je dus alleen gegevens vindt die overeenkomstig zijn met de voorspellingen van deze theorie dan ben je hem eenvoudigweg aan het ondersteunen, en dat is precies wat er voortdurend gebeurt.
Lees hier meer over op bijvoorbeeld deze pagina
Terug
Ad 8. Het fossielenbestand levert bewijs dat er evolutie heeft plaatsgevonden doordat het een logische en voorspelbare opeenvolging van de verschillende levensvormen laat zien. Echter, het patroon dat je zou zien als er creatie zou hebben plaatsgevonden is totaal anders. Dan zou je verwachten dat alle levensvormen, zowel uitgestorvene als huidige, gerepresenteerd zouden zijn in de vroegste periode, waarna ze door uitstervingen langzaam aan uitgewied zouden worden tot de huidige toestand. Dat patroon wordt dus nŪet gevonden.
Sommigen beweren dat het fossielenbestand en haar evolutionaire volgorde een artefact is, bewerkstelligd door subjectief werkende wetenschappers. Ze gaan daarbij voorbij aan ondermeer het feit dat de volgorde van de aardlagen al in de 19e eeuw werd vastgesteld, ruim vůůr de publicatie van Darwins boek. Reeds toen inspireerde het verschuivende spectrum van levensvormen gedurende de geschiedenis van een duidelijk zeer oude aarde al verschillende vormen van een evolutiegedachte. Bovendien zijn er tot de dag van vandaag nog nooit levensvormen uit verschillende tijdsperioden (bijv. dinosaurussen en mensen) in dezelfde aardlagen gevonden.
- Voor een uitgebreide lijst van fossiele bewijzen voor evolutie raad ik je aan de pagina's van Kathleen Hunt te raadplegen, ook in het Talk.origins archief. (in Engels)
Terug
Ad 9. Chaos-theorie is een gloednieuwe wetenschappelijke stroming die een breed scala van allerlei disciplines onderling verbindt. Het verbindende principe is dat uit ogenschijnlijke wanorde complexe patronen en systemen als vanzelf tevoorschijn komen ('emergente eigenschappen'). Eenvoudige voorbeelden hiervan zijn complexe georganiseerde natuurlijke verschijnselen zoals sneeuwkristallen, wolken, duinenrijen, enz. Ook bepaalde computer-simulaties (het Tierra-project) suggereren dat er voldoende reden is om aan te nemen, dat onder de juiste omstandigheden bepaalde, eenvoudige basiseenheden zich vanzelf kunnen organiseren in complexere vormen zonder aanwijsbare gerichte invloeden van buitenaf.
Creationisten beweren vaak dat evolutie in strijd is met de 2e wet van thermodynamica, omdat iets eenvoudigs tot iets complex wordt, oftewel schijnbaar neemt de wanorde van een systeem af, terwijl je zou verwachten dat het tegenovergestelde zou gebeuren. In hun boek 'Evolution as Entropy' betogen de schrijvers Brooks and Wiley daarentegen dat, gegeven de thermodynamische wetten, evolutie van simpel naar complex juist axiomatisch is. Simpel gezegd: het ligt in de aard van de levende materie om complexer te worden. (Dit was overigens niet bedoeld als repliek op creationisten, maar eerder om verschillende wetenschappelijke disciplines zoals fysica, biologie, en informatiekunde met elkaar te verenigen.)
- Een aardig voorbeeld is misschien het Tierra-project van ecoloog Thomas Ray. (in Engels)
- Veel informatie kan je krijgen op de website van de Alife-organisatie (Artificial life). Hier houden ze zich bezig met computersimulaties van evoluerende systemen. (in Engels)
Terug
Ad 10. Dit argument wordt door velen verkeerd begrepen. Het is eigenlijk bedoeld als reactie op de opvatting van vele creationisten dat de gedachte dat de natuur door 'toeval' ontstaan is de schoonheid en wonderlijkheid ervan bederft. De achterliggende gedachte hierbij is dat 'evolutionisten' of eigenlijk atheisten niet de natuur kunnen bewonderen en waarderen zoals creationisten of Christenen dat doen.
Ik wilde hier tegenover stellen dat ook mensen met een levensbeschouwing zonder God ten volle van de natuur kunnen genieten en haar bewonderen. Immers, is de natuur niet even adembenemend door je voor te stellen dat het allemaal op eigen kracht is ontwikkeld? Creationisten die 'toeval' een banale gedachte vinden, moeten zich maar voorstellen dat hun visie eigenlijk net zo banaal is. De gedachte dat het leven en de natuur ontworpen zijn en in elkaar gezet door een superieur opperwezen doet erg veel denken aan hoe mensen zaken ontwerpen en in elkaar zetten. Een erg alledaagse (=banale) gedachte dus.
Dat wil nog niet zeggen dat het leven, de natuur en het universum niet ontworpen zijn. Veel theistische evolutionisten hebben het ontwerp verplaatst naar de fijnafstellingen van de natuurlijke constanten op zo'n manier dat het vanzelf via een evolutionair proces een wezen zoals de mens op zou leveren. Dit lijkt mij een veel zinnigere visie en in elk geval ťťn die in overeenstemming is met de feiten.
Samenvattend: gelovigen hebben geen alleenrecht op bewondering voor de natuur, dat is een ervaring die door alle mensen wordt gedeeld!
Terug
Terug naar het begin
